2012年12月10日星期一

满洲语快速入门(15)


第十五节  满洲语的连词
能够把两个或两个以上的词、词组、句子等连接起来,以表示它们之间的相互关系的词叫做连词。根据满语连词的意义,连词可以分为并列连词和主从连词两大类.
一、并列连词
连接句子中同等成分或连接同等分句的连词叫做并列连词.并列连词又可分为联合关系连词,选择关系连词,递进关系连词等.
(一)联合关系连词
jai和,以及   bime而,且
emu derei…… emu derei……一面……一面……,
ememu ……ememu ……有的……有的……,
ememungge ……ememungge ……有的(人)……有的(人)……
1bayan bime wesihun. 富而贵。
2manju gisun jai nikan gisun满洲语及汉语。
3tere niyalma emu derei taqimbi emu derei weilembi
他一面学习一面工作.
4tere niyalma ememu fonde getuken , ememu fonde hvlhi .
那个人有时候明白,有时糊涂。
5ememungge uttu gisurembi, ememungge geli tuttu gisurembi.
有的人这样说,有的人又那样说。
(二)选择关系的连词
eiqi …eiqi  … 
embiqi…embiqi…
oqibe …oqibe…(或在动词词干上接缀 qibe )或 …
1eiqi emu mudan eiqi juwe mudan gemu ombi
或是一次或是两次都可以。
2embiqi mukden de generenggeembiqi halbin de generenggegemu sini qiha dabala.
或是去沈阳,或是去哈尔滨,都是你的意愿罢啦。
3genere oqibegenerakv oqibetoktobume gisureqi aqambi.
或是去,或是不去,应该说个确定的话。
4ubaqi juraqibetubaqi juraqibegeren de alaqi aqambi.
或是从这里起程,或是从那里起程,应该告诉大家。
5ese embiqi ukqame tuqike embiqi ukame tuqike .
此等人或已走散,或已逃离。
(三)递进关系连词
…sere  anggala… inu (geli)…不但而且
…dade  geli (…dade,geli…)而且(又)
…teile akv…inu(geli)不仅而且(又)
tere dade   而且,且
sere anggala不但
1tafularakv sere anggala hono basumbikai
不但不劝说,而且要笑话呢
2bi hukxerakv sere anggalaelemangga korsome gvnimbi
我不但不感激,反倒怨恨呢。
3yargiyan be taxan obuqi ojorakv sere anggalataxan be yargiyan obuqi inu ojorakvuru be waka seqi ojorakv sere anggalawaka be uru seqi inu ojorakv
不但把真的弄成假的不可以,把假的弄成真的也不可以;不但把对的说成错的不可以,把错的说成对的也不可以。
4taqin fonjin fulu i teile akv , yabun tuwakiyan inu sain .
不独学问见长品行也好。
5olgoxoro dade geli olgoxoroginggulere dade geli ginggulere.
小心上又小心,谨慎上又谨慎。
6terei beyeingge be gvwa niyalma de buhebitere dademiningge be inu gvwa niyalma de buhebi.
不但把自己的给别人了,且把我的也给别人了。
二、主从连词
   连接主从关系句子的连词叫做主从连词.主从连词又可分为因果关系连词,条件假设关系连词,让步关系连词,转折关系连词,取舍关系连词等.
(一)因果关系连词
seme 因为
ofi ( fi )因为
tuttu ofi  所以
uttu ofi  所以
tuttu  所以
ohode由于
jakade teni ( tuttu ) 由于、因为 
be dahame既然
1eme be sakdaka seme tuwaxaqi aqambi
因为妈妈老了,应该照顾。
2simbe ofi bi teni uttu gisurere dabala
因为是你,我才这样说罢啦。
3tere nimeku bahabituttu ofi bi terei boode genehe
他得病了,所以我去了他家。
4bengsen fulu ojoro jakade , tuttu geren qi qolgoroko .
本领高强,所以出众。
5 jang loo hiyan dabuki seme solinjiha be dahamemuse emu mudan geneki .
长老请拈香 ,我们走一遭。
(二)条件假设关系连词
aika…oqi  ( ohode或在动词词缀上接缀 qi)如果
aikabade … oqi (ohode或在动词词缀上接缀qi )如果
unenggi …oqi ( ohode或在动词词缀上接缀  qi )如果
…oqi(多用于动词现在将来时,一般过去时,无形态变化动词等之后) 如果
yaya… seme 不管,无论
…ohodeteni … 只有
1aika jidere de qihakv oqi , inu damu suweni qiha dabala . 
若不愿来,听尔自便。
2tondo akdun be da obure oqi , beye de mangga akv ombi .
主乎忠信,不难行已。
3aikabade gvnin de teburakvqi ombio, kiqerakvqi geli ombio.
如果不放在心上可以吗,不努力也可以吗?
4aikabade ini baru emu gvnin mujilen i baita be hebdeneqi damu oilori deleri seme jabumbi.
如果去向他商量一个心里事,他只是轻慢的回答。
5si unenggi sarangge getuken oqi, uthai minde ulhibume alarao.
你如果果真知道的清楚,就请告诉我吧。
6bi aika sinde emu baita fonjime ohode si uthai sarkv sere donjihakv sere baibi erken terken seme mini baru siltambi.
我如果在你这里问一个事情,你就说不知道没听过平白地向我推脱。
(三)让步关系连词
udu… seme 虽然
udu …biqibeinu…虽然
udu …qibe(接缀在动词词干上)虽然
udu …oqibeinu…虽然
udu …seqibeinu…虽然
uthai …oqibe即使,纵然
uthai…seme即使
uthai… okini(或在动词词干上接缀kini), inu…即使
…qi(接缀在动词词干上)tetendere既然
hono…bade ,… ( be ) ai  hendure尚且何况
1gebu adali akv biqibe , daqi gemu emu hala .虽各立名号,实本一姓。
2
udu kooli de aqanarakv biqibe , inu aqara be tuwame akdulaqi ombi .
虽不符例,亦可酌保
3mini beye udu buqeqibe , jui bikai . 我身虽死,有子在焉。
4udu endebuku akv seqibe , inu ser sere babe olhoxorakvqi ojorakv .
虽然无过,亦不可不慎其微。
5
udu iqi aqarakv oqibe , inu nikedeme baitalaqi aqambi .
即使不合适,亦得将就着使。
6
uthai mujilen aqabukini , inu beyebe elehe araqi ojorakv
即便得志,亦不可自足。
7bithe be hono giyangname bahanarakv bade , xu fiyelen arara be ai hendure .
书尚且不会讲,何况做文章。
8
uthai fujin saha seme , gvniqi hvwanggiyarakv dere .便夫人知道料也无妨。
9booi ejen i takvrara be aliqi tetendere , inu umainaqi ojorakv kai .
既受主人所遣,亦无耐耳。
10uthai gisurehe okini, eiqi wei juleri gisurehe bihe.即使是说了,也是在谁的跟前曾说过了的。
11ai geli, bi damu age jiderakv ayoo sere dabala, jiqi tetendere, bi urgunjehe seme wajirakv bade eimere kooli bio.
岂有此理,我只是恐阿哥不来罢啦,既然来了,我高兴还来不及,有厌烦的道理吗?
12enduringge niyalma seme hono endebuku be dasaki sere bade, jergi niyalma be ai hendure.
圣人尚且改过,何况是平常人。
(四)转折关系连词
damu 但是,bime
gojime 而,elemangga 反而 
nememe反到,反而
tuttu seme ( seqibe )然而
uttu bime然而
uttu oqi那么,然则
tuttu  bime然而
sere anggalauthai …不仅
1damu anggai iqi gisurehe gojime, amaga inenggi aqanara aqanarakv babe inu majige bodorakv.
只是随口的说了,而日后成不成一点也不算计。
2tere erin de dosiqi inu waka, bedereqi inu waka, damu yasa gehun ojoro dabala.
那个时候进也不是,退也不是,只是瞪着眼睛罢啦。
3ereqi sain ningge be sabuha sehede, geli terebe sain sembime, erebe sain serakv kai.
从此以后看到好的时候,又把它叫做好的,而把这个不叫做好。
4si alime gairakvngge elemangga dalji akv niyalma de anatambi.
你承担不了的反而推脱到无关的人那里。
5ineku arga akv, nememe mini baru ten gaimbi .本就无法,反倒望我要准。
6qira be takara gojime mujilen be sarkv   知面而不知心。
7si endebuhe bime , elemangga  gvwa niyalma be  laidambi .
你错了,反到讹别人。
8mini emgi juwan juwe aniya tehengge , te juwan boode duin sunja seme hono akv ,buqehengge waka oqi uthai gurihebi , uttu bime mini teile meihe butara turgunde taksihabi .
与吾居十二年者,今其室十无四五焉,非死,则徒尔,而吾以捕蛇独存。   
9dosiqi inu joboxombi , bedereqi inu joboxombi , uttu oqi maka ai erinde sebjelembini.进亦忧,退亦忧,然则何时而乐耶?
10yung jeo i bigan de enqu haqin i meihe tuqimbi , beye sahaliyan bederi xanyan , orho moo daribuqi gemu layambi , niyalma be xexehe de dangnarangge  akv  , tuttu seme ,
butame bahafi , walgiyafi okto aqabuha de…efujehe yali be geterembume , ilan haqin i umiyaha be buqebuqi ombi .永州之野产异蛇,黑质而白章,触草木尽死,以啮人,无御之者.然得而腊之以为饵……可以去死肌,杀三虫。
11dalaha ehe hvlha i ama ahvn juse sargan be suwaliyame weile tuhebuqi aqambi sere anggala , uthai ne i jafame baha yang jeng guwe i jergi duin weilengge okini , gemu holo tuxan be alime gaifi geli hafan qooha de eljeme iselehe be dahame , inu emu adali suwaliyame weile tuhebuqi aqambi .
不特首恶之父兄妻子应行缘坐,即如现在拿获之杨振国等四犯,俱曾受伪植,并与官兵抗拒者,亦应一律缘坐。
(五)取舍关系连词
   …v+ra/re/ro anggala …v+ra/re/ro de isirakv  与其不如
1mekele hvlara anggala , dolori ejere de isirakv .
与其静念,不如心里记。
2mini gvninde ufarabu manggi dahvme gaiqi , musei qoohai hvsun bejobobumbime geli geren i donjire be sesulabure anggala , tuwakiyaqi ojoro hoton bifi ufaraburakv de ele belhen bifi jobolon akv ojoro de isirakv.
朕意,与其失之复取,既烦我兵力,又骇众听闻,何如有城可守而勿失,更为有备无虞乎。
3baita xanggafi jabqara anggala, deribure onggolo olgoxoro de isirakv. 与其埋怨于事后,不如小心于起初。